در مقاله‌های مربوط به معرفی بسته بندی منعطف و بسته بندی سخت دلایل، مزایای و معایب هر یک از این نوع از بسته بندی‌ها را اشاره کردیم. در ادامه سعی داریم به روش های نوین بسته بندی موادغذایی که صنعت بسته بندی برای بالابردن میزان نگهداشت یاحمل و نقل آسانتر محصولات ارائه کرده است بپردازیم . یکی از این راهکارها روش اتمسفر کنترل شده (CA) است. این روش می‌تواند نقش بزرگی در نگهداری و صادرات موادغذایی هر کشور داشته باشد. با کاریا پلیمر شرکت پلیمری فعال در حوزه بسته بندی منعطف همراه باشید تا این روش را بیشتر بشناسید.
مروری بر راه کار نوین صنعت بسته بندی
یکی از موثرترین راهکارهایی که می‌تواند پاسخگوی نیاز تولید کنندگان در رابطه با بسته بندی محصول باشد، کنترل اتمسفر محل ذخیره محصولات است. بسته به اینکه هدف تنها انبارش محصولات است یا حمل نقل آنها نیز، مد نظر است روش‌های مختلف مورد استفاده قرا می گیرد.
در صورتی که ذخیره و انبارش محصول مورد نظر باشد روش اتمسفر کنترل شده نسبت به سایر روش‌ها ارجحیت دارد. اگر بسته بندی و حمول و نقل برای تولید کننده در اولویت باشد دو روش اتمسفر اصلاح شده(MAP) و روش وکیوم پکیجینگ Vacuum Packaging گزینه مناسب‌تری خواهند بود.
در مقاله پیش رو ما به توضیح روش اتمسفر کنترل شده(CA) مزایا، ویژگی‌های آن خواهیم پرداخت.
روش اتمسفر کنترل شده Controlled Atmosphere
برای شناخت و درک بهتر روش اتمسفر کنترل شده بهتر است موراد مطرح شده را مورد بررسی قرار دهیم:
- هدف
- چگونه عمل می‌کند؟
- کجا اجرا می شود؟
- نحوه کنترل اتمسفر داخل مخزن
هدف
هدف این روش افزایش طول مدت نگهداری محصولات کشاورزی تازه با حفظ کیفیت اولیه است.
چگونه عمل می‌کند؟
- کاهش میزان اکسیژن
- تنظیم ترکیب اتمسفر محیط
- کنترل دما و رطوبت
کجا اجرا می شود؟
عمدتا این روش در اتاقچه‌هایی که در سردخانه‌هابرای این منظور در نظر گرفته شده‌اند اجرا می‌شود. این اتاقچه‌ها(Chamber) دارای دیوار‌های عایق در برابر حرارت و نفوذانپذیر در برابر گازها و رطوبت هستند.
نحوه کنترل اتمسفر داخل مخزن
در این روش با توجه به مشخصات محصول، اتمسفر مخزن ذخیره به گونه‌ای تغییر داده می‌شود که:
- امکان رشد و زندگی عوامل محیطی و خارجی به حداقل کاهش یابد.
- با عدم تامین ملزومات تداوم واکنش‌های شیمیایی درون محصول، سرعت وقوع این واکنش‌‌ها به حداقل برسد.
این روش با کنترل موارد زیر اجرا و عملی می‌شود:
- کاهش میزان اکسیژن
- افزایش میزان دی اکسید کربن
- کنترل دما، فشار و رطوبت
محصولات قابل نگهداری با روش اتمسفر کنترل شده
با این روش طیف وسیعی از محصولات کشاورزی قابل ذخیره و نگهداشت است.
- انواع میوه‌ها
- انواع سبزیجات
- خشکبار
- توتون، تنباکو، جوانه‌ها، برنج و علوفه
آیتم های کنترل شونده محصولات که ضامن حفظ مولفه های کیفی است:
- تعداد کل میکروب‌های زنده،کپک و مخمر
- قارچ‌ها
- درصد رطوبت
- درصد کاهش وزن
- رنگ
- درصد پروتئین
- اسیدیته
- میزان گلوکز
مزایای روش اتمسفر کنترل شده (CA)
- نگهداری محصولات تا 4 برابر زمان توسط دیگر روش‌های مرسوم
- عدم استفاده از مواد شیمیایی و سمی
- سیستم مانیتورینگ دقیق و حساس
- ثابت نگهداشتن رطوبت و جلوگیری از کپک زدن و رشد قارچ‌ها
- کاهش هزینه‌های حمل و نقل از طریق فراهم کردن زمان انبارداری افزوده
- میزان سازگاری بالای محصولات پرمصرف داخلی و صادراتی ایران با این تکنولوژی
- کاهش خرابی و هدررفت زیاد محصول
- کاهش مصرف انرژی (عدم استفاده از فرآیند برودتی و حرارتی)
- ایمن و سازگار با محیط زیست
اطلاعات مورد نیاز برای استقرار تکنولوژی
- محصولاتی که قابلیت اعمال تکنولوژی دارند
- حداقل و حداکثر طول مدت نگهداری هر محصول
- فرمول اتمسفر و دما و رطوبت بهینه نگهداری هر محصول
- فضای مورد نیاز انبار کردن
- صادراتی بودن یا نبودن محصول کشاوزری
- تجهیزاتی که باید مستقر شوند
ضرورت استفاده از این تکنولوژی در ایران
- تولید بالای محصولات کشاورزی و نیاز به انبارداری و عدم کفایت انبارهای موجود
- اتلاف و فساد سالانه حداقل 25 درصد محصولات کشاورزی
- لزوم اصلاح الگوی مصرف
- از دست رفتن خواص و ارزش غذایی محصولات در انبارداری رایج
- لزوم توسعه صادرات و کاهش واردات
- تنظیم بازار و قیمت به ویژه در محصولات پر مصرف
- عدم پاسخگویی مطلوب شیوه‌های متداول نگهداری و خسارت به تولید‌کننده و مصرف‌کننده
اطلاعات مورد نیاز برای استقرار تکنولوژی
- محصولاتی که قابلیت اعمال تکنولوژی دارند
- حداقل و حداکثر طول مدت نگهداری هر محصول
- فرمول اتمسفر، دما و رطوبت بهینه نگهداری هر محصول
- فضای مورد نیاز انبار کردن
- صادراتی بودن یا نبودن محصول کشاوزری
- تجهیزاتی که باید مستقر شوند
چند نکته فنی در روش نگهداری اتمسفر کنترل شده (CA)
- در تکنولوژی‌های روز دنیا بالاترین کیفیت و در عین حال طول عمر مربوط به این روش است.
- در ایران اکثر میوه‌های انبار شده دارای آلودگی‌های قارچی و کپکی هستند.
- میوه‌‌هاحداکثر یک هفته پس از برداشت باید در شرایط نگهداری قرار گیرند.
- فاکتور عمده در کاهش وزن محصولات پس از سرد شدن،رطوبت هوای اطراف است.
- هوای کنترل شده در سالن‌هایی قابل انجام است که غیر قابل نفوذ برای گازها ساخته شده و دارای دستگاه‌های اندازه گیری اکسیژن،دی اکسید کربن و اتیلن باشند.
تجهیزات مورد نیاز جهت بهره گیری از روش CA:
- اطاقهای مورد بهرهگیری برای هوای كنترل شده
- مواد شیمیایی گوناگون
- جدا كننده
- دستگاه مبدل
- مولدهای گاز
- دستگاه‌های نگارشگر
- فن
اتاقهای مورد بهرهگیری برای هوای كنترل شده:
- گنجایش:
گنجایش اطاقها معمولا از صد تن تا 1000 تن برای هر فرآورده است.
- گاز بندی Sealing:
ساختمان اطاقها برای نگهداری هوای كنترل شده, باید به گونه‌ای طراحی شود كه بتواند گازبندی مناسب را برای حفظ تركیب هوای داخل اطاق داشته باشد.
خصوصیات مواد مناسب جهت گازبندی:
- گاز در آنها رخنه نكند
- بو نداشته باشند
- در برابر میكروارگانیسمها و رطوبت ایستادگی داشته باشد
- نصب و تعمیر آنها آسان باشد .
- در برابر ضربههای مكانیكی ایستادگی داشته باشند .
- آتشگیر و آتش زا نباشند .
- ویژگی‌های خود را در برابر تغییرات دما،رطوبت نسبی و فشار درون اطاق حفظ كنند.
كاهش اكسیژن با مبدل‌ها:
از مبدل‌ها برای كاهش اكسیژن به 2 تا 4 درصد حجمی در مدت 2 تا 3 روز بهرهگیری می‌شود. مبدل‌ها بر پایه مصرف اكسیژن از راه سوزاندن هیدروكربنها یا تركیب شدن اكسیژن با هیدروژنی كه از تجزیه آمونیاك (3NH) به دست میآید كار میكنند.
روش های کنترل اتمسفر :
- استاتیک: مقدار O2 و CO2 و جزییات اتمسفر محفظه در طول مدت انبارداری ثابت نگه داشته می‌شود.
- دینامیک: مقدار O2 و CO2 محفظه در طول مدت نگهداری متناسب با داده‌های دریافت شده از دستگاه نگارشگر و یا روند زیستی محصول تغییر می‌کند.
مولدهای گاز:
دو نوع مولد وجود دارد:
- مولد با مدار باز كه هوای بیرون را گرفته و پس از سوزاندن اكسیژن و پایدار كردن دی‌اكسید‌كربن آن مخلوط گاز، را با یک بادزن به درون اطاق میفرستد.
- مولد با مدار بسته كه هوای درون اطاق نگهداری را گردانده تدریجا اكسیژن آن را كاهش داده، دی اكسید كربن را خارج كرده و گاز به دست آمده را در درون اطاق گردش میدهد تا تركیب دلخواه به دست آید.
مواد شیمیایی گوناگون:
- مواد شیمیایی گوناگون (كربنات پتاسیم، هیدروكسید سدیم، اتانول آمین، هیدروكسید كلسیم و…) برای جذب دی اكسید كربن به كار گرفته می‌شود.
- جدا كننده (یك، دو یا سه) اتانول آمین
- جدا كنندههای كربنات پتاسیم
- جدا كننده هیدروكسید كلسیم خشک
دستگاه‌های نگارشگر:
- عاملهای نگهداری (دما , رطوبت نسبی و آمیزه گاز) را در آغاز روز دوبار و در پی آن روزانه با خواندن مستقیم یا با بهرهگیری از دستگاه‌های نگارشگر كنترل می‌کنند.
- كیفیت محصولات انبار شده باید مطابق با برنامه زمان بندی شده در فواصل زمانی منظم توسط دستگاه‌ها كنترل شود.
فن‌هاو بادزن‌ها:
هرگاه بخواهید به انبارداری با هوای كنترل شده پایان دهید، درهای اطاق را باز كرده و بگذارید بادزن‌ها برای یك تا دو ساعت كار كنند، با این شیوه دی اكسید كربن اضافی پراكنده شده و اكسیژن هوا با هوای پیرامون متعادل می‌شود و محیط برای ورود كارگران بدون بهرهگیری از ماسك محافظ ایمن می‌شود.
بسته بندی منعطف چیست؟
دیدگاهتان را بنویسید
می خواهید در گفت و گو شرکت کنید؟خیالتان راحت باشد :)